Ook tijdens de Coronacrisis neemt de overheid besluiten en worden daartegen bezwaarschriften ingediend. Het is goed om te beseffen dat het niet business as usual is en dat de crisis noopt tot aanpassing van werkwijzen. In dit blog wordt ingegaan op wat redelijkerwijs van de overheid en de burger verwacht mag worden onder de huidige omstandigheden. Er is geen harde wettelijke regel die overheden verplicht om hun besluitvormingsprocessen aan te passen maar juist nu kan de overheid invulling geven aan het uit Europa overgewaaide dienstbaarheidsbeginsel. Wat houdt een dienende overheid dezer dagen in?
Ook tijdens de huidige crisis geldt de beginselplicht tot handhaving onverkort. Het is wel opportuun om handhavingscapaciteit in te zetten op handhaving van noodverordeningen en regels die de openbare raken en niet ambtshalve op de illegale dakkapel of schuur die al jaren in strijd met het bestemmingsplan aanwezig is. Als een handhavingsverzoek wordt ingediend met betrekking tot een niet-urgente illegale activiteit kan dat verzoek evenwel niet worden afgedaan met een tekort aan handhavingscapaciteit. Tegelijk leert de praktijk dat de overheid niet in staat is om alle wetsovertredingen te handhaven en de beperkt beschikbare menskracht en middelen dwingen om prioriteiten te stellen; aldus CBb, 15 juni 2011, ECLI:NL:CBB:2011:BQ8708. Niet-urgente handhavingsverzoeken met betrekking tot de eerdergenoemde dakkapel kunnen in het huidig tijdsgewricht even buiten de deur worden gehouden. Als er toch gehandhaafd moet worden is er niks op tegen om de overtreder thans welwillender tegemoet te treden door bijvoorbeeld een ruimere begunstigingstermijn te geven. Vele sectoren werken op halve kracht en de overtreder moet het wel in zijn macht hebben om een einde te maken aan de overtreding. Een illegale dakkapel die gesloopt moet worden is met een halve lockdown toch wat moeilijker te realiseren.
Art. 2:15 Awb biedt in beginsel de mogelijkheid tot het per mail indienen van een bezwaarschrift mits het bestuursorgaan kenbaar heeft gemaakt dat deze weg is geopend. Stel als bestuursorgaan de elektronische weg open. Het is simpel en burgervriendelijk en leidt ertoe dat de bezwaarmaker niet afhankelijk is van een overbelaste postbezorging. Zorg wel dat bezwaarschriften binnenkomen op een daarvoor specifiek emailadres en dat niet alle emailadressen van de gemeente gebruikt kunnen worden voor dit doel. De Rechtspraak heeft bepaald dat voorlopig alleen urgente zaken behandeld worden. Voorlopige voorzieningen kunnen voorkomen worden als het bestuursorgaan bereid is schorsende werking te verlenen aan een ingediend bezwaarschrift tot de dag van de beslissing op bezwaar. Dat ligt niet in de rede bij ernstige overtredingen maar de illegale dakkapel kan nog wel even blijven staan.
Art. 7:2 Awb bepaalt dat het bestuursorgaan belanghebbenden in de gelegenheid stelt om te worden gehoord voordat op het bezwaar wordt beslist. Horen is een essentieel onderdeel van de bezwaarprocedure en daarvan kan alleen worden afgezien op grond van de in art. 7:3 Awb genoemde omstandigheden:
Uitgangspunt is dus dat er gehoord moet worden en dat kan onder de huidige omstandigheden lastig zijn, aangezien commissieleden, ambtelijke ondersteuning, belanghebbenden met hun eventuele gemachtigden en belangstellenden allemaal 1,5 m afstand ten opzichte van elkaar moeten houden. Bovendien zal menigeen thans geen behoefte hebben om zich in een dergelijke groep te begeven. Als er sprake is van meerdere belanghebbenden kan op grond van art. 7:6 Awb besloten worden om belanghebbenden afzonderlijk te horen. Telefonisch horen is mogelijk mits dat zorgvuldig geschiedt en de bezwaarde daarmee instemt. Als het horen geschiedt door een commissie is telefonisch horen bijna onmogelijk uit oogpunt van overzichtelijkheid en zorgvuldigheid. Het is niet verboden om bijvoorbeeld te horen via Skype, Whats app of Zoom maar dan moet de bezwaarde wel toegang hebben tot dit soort middelen en ermee instemmen. Het is niet toegestaan om zonder toestemming schriftelijk te “horen”.
Onder de huidige omstandigheden is het praktisch om hoorzittingen uit te stellen in overleg met bezwaarden/belanghebbenden die dan ook moeten instemmen met uitstel van de beslissing op bezwaar. De vastgestelde noodverordeningen van de veiligheidsregio’s maken overigens wel een uitzondering voor verplichte wettelijke bijeenkomsten zoals een hoorzitting, zodat die niet verboden zijn mits te allen tijde 1,5 meter afstand wordt gehouden tot de dichtstbijzijnde persoon. Zonder instemming moet het bestuursorgaan – indien een adviescommissie is ingesteld – binnen 12 weken na het verstrijken van de bezwaartermijn een beslissing op bezwaar nemen, welke termijn één keer verdaagd kan worden met zes weken. Die maximale termijn van 18 weken kan onder de huidige crisis wel eens te kort zijn. Indien belanghebbenden vasthouden aan een hoorzitting en niet willen instemmen met een verlenging van de beslistermijn zou een ingebrekestelling teneinde aanspraak te maken op dwangsommen wegens niet-tijdig beslissen wel eens onredelijk kunnen zijn. Niet alleen de overheid dient dienend te zijn, ook de burger dient zich onder de huidige omstandigheden redelijk op te stellen; dit geldt temeer indien de burger niet akkoord gaat met telefonisch horen of horen met behulp van een videoverbinding, terwijl de bezwaarde daartoe wel de mogelijkheid heeft.
Sommige gemeentelijke verordeningen bieden de mogelijkheid aan het bestuursorgaan om gedurende een bepaalde periode af te zien van advisering door de commissie. Dat heeft als voordeel dat er ambtelijk gehoord kan worden en dat er geen grote groepsbijeenkomst belegd hoeft te worden. Als de gemeentelijke verordening die mogelijkheid niet biedt, zou de verordening op dat vlak als nog door de respectieve bestuursorganen gewijzigd kunnen worden. Dat is natuurlijk wel een mijl op zeven maar gelet op de onzekerheid over de duur van de crisis is flexibiliteit bij de besluitvorming wel gewenst.
Heeft u vragen over dit onderwerp. Neem dan contact op met Hans Turenhout via 071-5124443 of [email protected].
Advocaat & Partner