De Rechtbank Rotterdam heeft op 24 december 2021 een uitspraak gedaan over een last onder dwangsom die door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) is opgelegd aan Apple. De last onder dwangsom is door de Rechtbank grotendeels in stand gehouden, en verplicht Apple om onredelijke voorwaarden te wijzigen die worden gesteld voor datingappaanbieders voor gebruik van de Apple App Store. Het besluit dat ten grondslag ligt aan deze dwangsommen is in augustus 2021 al genomen, maar door de in kort geding gestelde eis van Apple om het besluit van de ACM niet openbaar te maken, was voor publicatie eerst toestemming van de rechter vereist.
Misbruik van machtspositie
Binnen het nationaal en Europees mededingingsrecht is het verboden om misbruik te maken van een economische machtspositie omdat dit de eerlijke concurrentie op de markt verstoort en concurrenten, maar ook andere ondernemingen en consumenten, benadeelt. Dit verbod is neergelegd in artikel 24 van de Mededingingswet en artikel 102 van het Europees Werkingsverdrag. Volgens de ACM bezit Apple een machtspositie op de markt voor appstorediensten op het mobiele besturingssysteem iOS ten behoeve van datingappaanbieders. In Nederland hebben de meeste consumenten slechts toegang tot één van de mogelijke besturingssystemen en bijbehorende appstores: de App Store van Apple binnen de iOS systemen of de Google Play Store op Android apparaten. Vanwege netwerkeffecten is het voor datingappaanbieders van groot belang om in beide appstores actief te zijn aangezien een grotere populariteit en een hoger aantal gebruikers het gebruik van de betreffende app aantrekkelijker maken. De aanbieders hebben dus geen andere keus dan instemmen met de voorwaarden die Apple stelt. Omdat Apple zich in hoge mate onafhankelijk van concurrenten en afnemers kan gedragen vanwege een gebrek aan een alternatieve appstore op de iOS systemen, en dus een economische machtspositie bezit, bestaat er een risico dat Apple onredelijke voorwaarden zal dicteren aan de appaanbieders.
Volgens de ACM is er sprake van onredelijke voorwaarden die leiden tot misbruik van Apple’s machtspositie omdat appaanbieders die binnen hun app betaalde diensten aanbieden, aan extra voorwaarden moeten voldoen. Zo kunnen datingappaanbieders in de App Store alleen gebruik maken van de betaalsystemen die door Apple worden aangeboden. Ook bestaat er geen mogelijkheid voor de aanbieders om in hun app te verwijzen naar betaalmogelijkheden buiten de app. Apple beperkt hiermee de keuzevrijheid van de aanbieders op het gebied van afwikkeling van betaling. Bovendien leidt het tot problemen met betrekking tot klantrelaties. De klanten hebben feitelijk direct contact met Apple in plaats van met de datingappaanbieder omdat betalingen door de App Store worden afgehandeld via het account van de consument. Dit maakt het voor de datingappaanbieders moeilijker om klantenservice te verlenen maar ook om bijvoorbeeld persoonscontroles uit te voeren in het kader van veiligheid of verificatie van leeftijd.
Naar aanleiding van deze bevindingen heeft de ACM in augustus 2021 een besluit genomen waarin Apple wordt verplicht de voorwaarden voor toegang tot de App Store zodanig aan te passen dat datingappaanbieders ook gebruik kunnen maken van alternatieve betaalsystemen en kunnen verwijzen naar betaalmogelijkheden buiten de app. Leeft Apple deze verplichting niet na, dan dient Apple een dwangsom te betalen van €5 miljoen per week, met een maximum van €50 miljoen.
Voorlopige voorziening
Omdat Apple het oneens was met de opgelegde dwangsom, en wilde voorkomen dat de informatie in het besluit gepubliceerd zou worden, is Apple een kort geding procedure gestart. Zoals in de inleiding vermeld, zijn de verzoeken van Apple in deze procedure grotendeels afgewezen door de Rechtbank Rotterdam. De Rechtbank is, net als de ACM, van oordeel dat sprake is van misbruik van een machtspositie en verplicht Apple daarom tot betaling van de opgelegde dwangsom indien de onredelijke voorwaarden niet uiterlijk 15 januari 2022 zijn aangepast. Ook heeft de rechtbank de ACM toestemming gegeven om het betreffende deel van het besluit te publiceren. De uitkomst van het geschil tussen de ACM en Apple kan nog veranderen indien Apple een bodemprocedure start en de rechter daarin anders oordeelt dan de voorzieningenrechter. Een uitspraak waarin wordt geoordeeld dat geen sprake is van misbruik van de economische machtspositie lijkt echter zeer onwaarschijnlijk.
Andere mededingingsautoriteiten
Naast de Nederlandse ACM, voeren ook andere mededingingsautoriteiten onderzoek uit naar de regels die Apple stelt voor toegang van apps tot de appstore. In India is recent een onderzoek gestart naar de in-app betaalsystemen van Apple door de Indiase mededingingsautoriteit. Ook de Europese Commissie heeft een formeel onderzoek gestart naar de regels die Apple stelt voor apps die in de App Store worden aangeboden en concurreren met apps van Apple. Een voorbeeld zijn muziekstreaming apps zoals Spotify die concurreren met Apple’s eigen muziek app. Over het algemeen moeten nationale mededingingsautoriteiten hun onderzoek stopzetten indien de Europese Commissie eenzelfde onderzoek gaat uitvoeren. In het geval van Apple kon het onderzoek van de ACM voortgezet worden omdat dit focust op apps die niet concurreren met de apps van Apple, in tegenstelling tot het onderzoek van de Europese Commissie.
Tussenstand en analyse
Inmiddels is duidelijk geworden dat Apple haar beleid voor datingapps heeft gewijzigd én dat de ACM heeft geoordeeld dat het gewijzigde beleid niet voldoet aan de door de ACM daaraan gestelde eisen. De ACM stelt zich op het standpunt dat Apple een boete is verschuldigd van €5 miljoen per week, tot een maximum van €50 miljoen.
Onze voorspelling is dat dit slechts het begin is van een jarenlange juridische strijd tussen Apple en de ACM (en andere nationale toezichthouders en/of de Europese Commissie). Alhoewel het forse boetes zijn, zijn de bedragen voor Apple verhoudingsgewijs zeer beperkt in relatie tot de omzet (ruim 300 miljard over 2021), de winst(marges) die worden gerealiseerd via de Appstore en de commissies die daarmee worden geïncasseerd. Het belang van Apple bij handhaving van haar positie is vele malen belangrijker.
Contact
Heeft u ook last van stringente voorwaarden van de Apple App store en/of ervaart u dat een concurrent misbruik maakt van een machtspositie? Of heeft u anderszins vragen van mededingingsrechtelijke aard? Onze advocaten denken graag met u mee. Neem contact op met Monika Beck of Pieter van den Oord.
